LIRIA (12 qershor 1999)
Shkruan: Rrahman Paçarizi
Pas natës më të frikshme të jetës sime, kur qyteti kallej flakë nga krismat e gëzimit të serbëve që kremtonin hyrjen e rusëve, dola si i humbur në qytet. Blirët lëshonin një aromë fort të këndshme dhe ndonëse kisha jetu në Prishtinë për gati nëntë vjet, asnjëherë nuk e kisha nuhatë atë aromë aq të këndshme të blirëve, në rrugën kryesore të Prishtinës.
Nëntë vjet pothuajse asnjëherë nuk i kisha rënë rrugës kryesore të Prishtinës. Ajo rrugë fliste vetëm serbisht, prandaj nëntë vjet kisha bredhë si somnabul rrugëve anësore, nëntë vjet kisha qenë refugjat në qytetin që kisha dëshirë ta quaja timin. Nëntë vjet kisha jetu tinëz dhe sheshin e qytetit vetëm e kisha trupu ndonjëherë për të dalë në rrugët ku përkisja, në rrugët ku njerëzit ecnin shpejt, në rrugët e rrugicat ku nuk kishte blirë.
Vesha një bluzë verore dhe dola. Asgjë nuk kish ndryshu, ende kishte ushtarë e milicë serbë, por të zënë me hallet e tyre as që m’i lëshonin sytë. Ecja dhe nuk njihja askënd. Të gjithë nxitonin. Unë ecja lirshëm, me mendjen e fjetur dhe e shijoja aromën e blirëve. Mirëpo, sytë më lëviznin sa andej, sa këndej dhe përpiqesha të njihja ndonjë fytyrë. Askush më shikonte. Rusët kishin hyrë, mbrëmë natën, sot pritej hyrja e britanikëve. Ushtarëve e milicëve serbë, qyteti po u rrëshqiste nga duart, qyteti që ende fliste vetëm serbisht, por kush çante kokën. Fqinji serb që jetonte përtej rrugës ku rrinim ne, një ditë më parë i kish ngarku plaçkat në një kamion ushtarak, ndërsa gruan e fëmijët në një veturë civile dhe i kish largu që aty. Ai kish mbetë. Shikova nga dritarja, por nuk shihej asnjë lëvizje. Vazhdova të ngjitem përpjetë për të dalë në shesh, që ishte nja njëqind metra nga shtëpia gjysmë e rrënuar ku rrinim. Shihja njerëz që shikonin nga dritarja, njerëz më fytyrëzverdhur sesa unë. Ta ketë liria këtë pamje?! Me duar në xhepa vazhdova për në shesh. Kishte shumë njerëz. Çuditërisht shumë. Gjatë dy-tre muajve sa kisha mundë me pa nga dritarja, sheshi dukej i shkretë, ndërsa sot ish gjallëru. Mendova se tashmë kishin hyrë trupat britanike dhe njerëzit kishin dalë lirshëm në qytet. Përpiqesha ta njihja ndonjë fytyrë. Njerëz ishin të gjithë, përveç ushtarëve e milicëve. Nuk e di në ishin shqiptarë a serbë, por shqip nuk fliste kush dhe nuk më njihte kush e as e njihja kë. Të gjithë nga dy e nga tre ecnin shpejt, pastaj të tjerë në grumbuj të vegjël seç flisnin. Gati që nuk më interesonte, meqë nuk i njihja, Më interesonte aroma e blirëve, e pashijuar ndonjëherë dhe kënaqesha duke ecë. Mbrëmë mund të na kishin vra, çka nëse m'vrasin sot. Një e dridhur ma përshkoi trupin. Shikova në të gjitha anët, por askujt s’i bëhej vonë për mua – secili kishte hallin e tij. Pastaj, u bë një rrëmujë. “Dolaze englezi”, tha një plak me një transistor në dorë. Sheshi u vetmu. Mbeta unë me blirët dhe ndonjë kalimtar që nxitonte. Papritmas, sheshi u bë imi. Gjithçka kisha mujtë më imagjinu netëve të frikshme kur prisnim të rrapllonte dera e hekurt e oborrit e të hynin ushtarë të huaj brenda, por se sheshi do të bëhej imi një ditë, se i tërë kalldrëmi qindravjeçar do të më nënshtrohej mua dhe se blirët do të erëmonin vetëm për mua, këndej s’kisha guxu me e çu mendjen – më lehtë e shihja veten rrugicave me postblloqe të egra milicie. Kalldrëmi ishte i butë e unë i lehtë, ndërsa blirët erëmonin lirshëm, sikur gjithë këtë aromë ta kishin pasë pasë ruajtë vetëm për mu. Ecja, por më shumë dukej sikur fluturoja – aq i lehtë isha bë, sikur vetëm shpirti më ecte dhe trupi kish vazhdu me u endë rrugicave dytësore e tretësore… Të ketë qenë i këtillë Kopshti i Edenit?! S’kish pasë mollë në botë që më kish tundu dhe as gjarpër që ma kish mbushë mendjen me e rreziku atë paqe të amshueshme. Dyqanet ishin të mbyllura e qepenat të lëshuar, vetëm unë prishja qetësinë e amshueshme të asaj ditë qershori. Shkova deri te hoteli Grand. Atje ende kishte njerëz, ca pleq që bisedonin me nervozë dhe ushtarë e milicë që ngarkoheshin nëpër vetura ushtarake e civile dhe iknin nga aty. Nuk ikja unë – ata iknin. U ktheva me duart lidhur pas shpine si një plak që s’dinte se si ta vriste kohën. Të kisha heqë gjithë jetën për një orë shëtitjeje të tillë, iakish vlejtë. Në kthim ecja me po atë qetësi. Mendova të shkoja e ta merrja gruan e djalin e ta ndienin edhe ata këtë aromë. Qetësia nisi të prishej nga ushtima makinash që nuk i shihja. Ushtarë të vegjël u pozicionuan në rrugicat që derdheshin në shesh. Ecnin ngadalë e kujdesshëm, ndryshe nga unë që vazhdoja ecjen time të shkujdesshme nëpër Kopshtin tim të Edenit. Të kishim mbetë të fundit në qytet, nuk e besoja. Ngadalë, fytyrat verdhacuke që shihja nëpër dritare nisën të zhduken e njerëz po aq të verdhë vërshuan në rrugë, si në filmat fantashkencë, ku krijesa te verdha e të vogla vërshonin qytetet. U dilnin përpara makinave ushtarake, i përqafonin ushtarët. Fytyrat e ngrysura u zëvendësuan nga fytyra të verdha por të lumtura që përqafonin ushtarët, e që kapardiseshin duke e shiju secili, hisen e tij të Kopshtit të Edenit. Të këtillë e paska fytyrën liria, athua. Për kaq bukuri ia paska vlejtë edhe dekën dekë me e bë, si për Helenën. Me pasë ditë e me pasë guxu…
Fragment nga romani “Shtatë udhë”
