Etnocid Kulturor – Serbia në UNESCO me Lahutën Shqiptare

Shkruan: PhD cand Elizabetë Qarri

Kauza serbe për zhbërjen e qenies shqiptare dhe çdo atributi që identifikon kombin shqiptar, u bë shkas për një polemikë të rradhës e cila  cenoi parimet më  sublime identitare të kombit tonë, trashëgiminë kulturore.  Paraqitja e lahutës shqiptare nga Serbia si  instrument tradicional serb, shpërfaqi edhe një padrejtësi ndaj shqiptarëve e cila ditë më parë u përkrah  nga  Organizata Ndërkombëtare për Edukim Shkencë dhe Kulturë – UNESCO, duke e regjistruar atë në listën e  trashëgimisë kulturore të Serbisë,  si vlerë  botërore .

Eshtë e qartë që në rethana të tilla, mund të shtrohen pyetje lidhur me përkatësinë etnokulturore të instrumenteve, pasi që instrumente muzikore  shumë të ngjajshme me lahutën, mund të jenë përdorur edhe në vende të ndryshme të Evropës Juglindore. Por, autenticiteti  i lahutës si instrument muzikor  është i lidhur eksluzivisht me lashtësinë e popullit shqiptar,  për tu përvetësuar më pas edhe  nga popuj të ndryshëm përfshirë këtu edhe sllavët.

Lahutën si instrument autentik shqiptar e njohim nga eposi i  kreshnikëve,  këngët  epike historike,  por e njohim edhe nga epi më i madh kombëtar i Gjergj Fishtës  “Lahuta e Malcis”. Rapsodët shqiptarë historikisht i kanë kënduar personazheve dhe heronjve të shquar që në popullin tonë i njohim si simbole krenarie. Përmes eposit dhe frymës heroike , lahutarët tanë kanë lartësuar  veprat e kolosëve kombëtarë, prandaj nga pikëpamja kulturore mund të themi lirisht që lahuta është një  simbol kult shqiptar, i cili  nga të parët tanë është përcjellur edhe si  amanet  për të motivuar  ruatjen e  heroizmit dhe virtyteve  tona të trashëguara ndër shekuj.

Dilema janë shtruar edhe për prejardhjen e emrit të lahutës, por dëshminë më të vjetër për këtë fjalë shqipe e gjejmë në veprën e Pjetër Bogdanit  “Cuneus Prophetarum” …ata që kënduekshin ndë mjedis të vashzavet e rasa të laudeve… e ky fakt duhet bërë i njohur. Nga pikëpamja gjeografike, këndimin me lahutë tradicionalisht e kemi njohur nga zona të ndryshme të malësisë së Hasit e Gjakovës, në Rrafshin e  Dukagjinit, Pejë, Deçan, Istog, Rahovec, Prizren, si dhe në shumë vende të pjesës veriore të Shqipërisë. Ndërkaq,  simbolika tjera referente gjejmë edhe në mënyrën e ndërtimit të këtij instrumenti kordofon, ku rëndom gjejmë të gdhendur shqiponjën, figurën e Skënderbeut por edhe  elementë e simbolika tjera  që lidhen  me historinë shqiptare.

Studiues tanë shkencorë,  etnomuzikologë, historianë, arkeologë, folkloristë, pedagogë,  e njohës relevantë, duhet të trajtojnë dhe sensibilizojnë  në çfarëdo forme këto vlera organike të kombit tonë, dhe bashkë me institucionet e mekanizmat shtetërorë të Republikës së Kosovës të pengojnë ç’do  përpjekje për tjetërsim  kulturor,  që  shpie  drejt një “metamorfoze” identitare, të imponuar tashmë me çdo kusht nga kundërshtarët tanë shekullorë. Angazhimin për një vetëdije sa  më të lartë qytetare mbi vërtetësinë e  vlerave tona, duhet  ta  shohim  si një  vullnet dhe shprehje të një uniteti etnik apo edhe politik, sepse flasim për atë që quhet autentike.

Pokështu, në kuadrin e edukimit mbi trashëgiminë kulturore, njohuritë mbi folklorin muzikor duhet ti fitojmë  që  në edukimin parashkollor, për të ndërtuar gradualisht dhe natyrshëm  një vetëdije sa më të lartë qytetare, sepse muzika  dhe folklori shqiptar  me specifikat  e tij, tradicionalisht  kanë qenë  pasqyrim i popullit tonë,  në të kaluarën dhe sot. Folklori e muzika,  traditën shqiptare e kanë shoqëruar nga djepi e deri në vdekje,  në luftë, në paqë,  në gëzim,  e në hidhërim.  Por, përveç edukimit e kultivimit të folklorit,  duhet të jemi proaktivë edhe në mbrojtjen e kësaj trashëgimie e këtyre artefakteve. Rasti i fundit na mësoi se trashëgimia  mund të manipulohet, grabitet  dhe përvetësohet deri në instanca ndërkombëtare.

Kur jemi te popujt të cilët nuk zgjedhin mënyrë për arritur qëllimet e tyre, vlen të përmendim një shkrim të Dobrica Ćosić  shkrimtar dhe  ish president, anëtar i Akademisë së Shkencave të Serbisë, i cili para disa vitesh për popullin e tij kishte shkruar: “ Ne gënjejmë për të mashtruar veten, për të ngushëlluar tjetrin; gënjejmë nga dhembshuria, gënjejmë nga turpi, për të fshehur mjerimin tonë, gënjejmë për të respektuar. Gënjejmë për shkak të lirisë. Gënjeshtra është një lloj patriotizmi serb dhe konfirmim i inteligjencës sonë të lindur.  Gënjejmë në mënyrë kreative, imagjinare, inventive”.  Më tej, Dobrica Ćosić kishte shkruar : ”Gënjeshtra është interes shtetëror serb”; ‘’ Gënjeshtra është në vetë qenien serbe” ; “ Në këtë vend çdo gënjeshtër në fund bëhet e vërtetë” ; “ Gënjeshtra i ka shpëtuar serbët  shumë shpesh përgjatë historisë” .

Duke pasur parasysh  faktorë të ndryshëm,  por duke mos lënë pa përmendur edhe  disfatën e  politikës  Kosovare për tu anëtarësuar në UNESCO, shqiptarët i vendosin në një  rrethanë sakaq degraduese aq dhe dekurajuese.  Kosova sa më parë duhet të  aktualizojë tematikën e vlerave të trashëgimisë,  duke i dhënë përparësi vepruese ekspertizave të  kualifikuara, për ti hapur  rrugë  mënjanimit të  kulturave të  fabrikuara dhe  rrezikut ndaj degradimit të trashëgimisë kulturore kombëtare. /FaktePlus

PhD cand Elizabetë Qarri është ligjeruese universitare,  pegagoge e muzikës