EUObserver: Pse Lajçak është përzgjedhja e gabuar për dialogun Kosovë – Serbi
Në një opinion të shkruar në “EUObserver” nga Bodo Weber dhe Toby Vogel thuhet se sllovaku i Emëruar si i Dërguar i Posaçëm i Bashkimit Evoprian për dialogun Kosovë – Serbi është zgjidhja e gabuar e unionit.
Bashkimi Evropian mund të bëjë një gabim të madh strategjik me emërimin e Lajçak që pritet të ndodh në Mars për të udhëhequr negociatat midis Kosovës dhe Serbisë për një marrëveshje përfundimtare dhe normalizim të marrëdhënieve.
Kapaciteti i tij – qoftë si një i dërguar special, i ngarkuar vetëm me negociatat ose për tërë Ballkanin Perëndimor, ose si lloj përfaqësuesi special i BE-së për Ballkanin Perëndimor – mbetet i paqartë.
Ajo që është e qartë është se kjo është zgjedhje e tmerrshme.
Vendimi i organizatës është pjesë e një rivendosjeje bisedimesh që u ndërprenë gjatë mandatit të shefes së mëparshme të politikës së jashtme të BE-së, Frederica Mogherini; ekipi i saj kishte mbrojtur shkëmbimin territorial që do të kërcënonte stabilitetin rajonal dhe evropian.
Ato negociata të paracaktuara ishin më pak aspiruese sesa të bazuara në një antipolitikë të “çdo veprimi që është një marrëveshje e mirë, duke kundërshtuar vlerat thelbësore evropiane dhe një mësim të marrë në luftërat ballkanike – që çdo bisedë përqëndrohej në harta, etno-demarkimet institucionale dhe interesat e lidershipit ishin gjithçka, por jo zgjidhje.
Pasardhësi i Mogherinit, Josep Borell, duket se e ka kuptuar që për të rifilluar negociatat nën udhëheqjen e BE-së, ai duhet të delegojë rolin kryesor të negociatorit tek një i dërguari – pasi kjo detyrë është e vështirë dhe e kërkohet angazhim i plotë.
Siperfaqësisht, Lajçak mund të duket se ka kualifikimet e duhura për atë punë.
Ai flet serbisht dhe shërbeu dy herë në Ballkan; së pari si i Dërguari i BE-së për të mbikëqyrur referendumin e Malit të Zi për pavarësinë nga bashkimi shtetëror me Serbinë në vitin 2006 dhe pastaj si përfaqësues Special i BE-së në Bosnje dhe Hercegovinë në vitin 2007-2009, duke shërbyer njëkohësisht si përfaqësues i lartë i BE-së.
Për më tepër, ai e di se si të lundrojnë në burokracinë e Brukselit pasi ka shërbyer si drejtor menaxhues për Evropën dhe Azinë qendrore në Shërbimin e Veprimit të Jashtëm Evropian në vitet 2010-2012, ashtu si EEAS ishte duke u ngritur si institucion.
Për më tepër, ai ka të ngjarë të jetë i disponueshm për vendin e punës: sondazhet në Sllovaki parashikojnë që socialdemokratët me të cilët ai do të anëtarësohet do të forcohen nga pushteti në zgjedhjet në fund të këtij viti.
Përkundër këtyre kualifikimeve të dukshme, megjithatë, Lajçak është njeri i gabuar për një numër arsyesh.
Së pari, Sllovakia është një nga pesë vendet anëtare të BE-së që nuk e njohin pavarësinë e Kosovës nga Serbia, për arsye krejtësisht të brendshme.
Spanja, ish-ministri i jashtëm i së cilës, Josep Borell u bë shef i politikës së jashtme të BE-së në dhjetor, është gjithashtu një shtet tjetër mos-njohës ndaj Kosovës.
Dyshja mos-njohjëse:
Nëse me të vërtetë Lajçak do të emërohet, të dy diplomatët e lartë të BE-së që merren me Kosovën do të vijnë nga pakica e vendeve anëtare që nuk e njohin Kosovën – dhe mbikëqyrin bisedimet pika e përfundimit e të cilës duhet të jetë njohja e Serbisë ndaj pavarësisë së Kosovës.
Kjo do të dërgonte një sinjal të fortë se BE po merr anën. Ai gjithashtu do të propozonte presidentin gjithnjë e më autoritar të Serbisë, Aleksandër Vuçiq, përpara zgjedhjeve të parakohëshme në prill.
Së dyti, Lajçak mbart bagazhe serioze politike; një histori dështimi politik në Ballkan.
Si përfaqësuesi special i BE-së (dhe përfaqësuesi i lartë i Bashkimit Evropian) në BiH, ai u përqafua në një konfrontim serioz politik me të fortin serb të Bosnjes, Milorad Dodik.
Duke demonstruar llogaritje të gabuara dhe aftësi të kufizuara politike, konflikti përfundoi në tërheqjen poshtëruese të Lajçak.
Ai fitoi një repucation si i dobët ndaj Dodik dhe kishte paragjykim pro-serb. Mandati i Lajçak thelloi politikën de fakto të BE-së për të lënë aktorët joliberalë në BiH të përcaktojnë axhendën e vet të BE-së.
Së treti, Lajçak ka histori të duhur për të vendosur ambiciet e tij personale dhe profesionale mbi misionin.
Ai braktisi papritur postin e tij në Sarajevë pas një viti e gjysmë – duke sqaruar se ai nuk mund të refuzojë ofertë të bërë nga Robert Fico, atëherë kryeministër i Sllovakisë, për të kryesuar diplomacinë e vendit të tij – vetëm për të nënvizuar pasardhësin e tij në Sarajevë.
Sipas burimeve të shumta, Lajçak kërkoi një portofol shumë më të gjerë sesa negociatat Kosovë – Serbi, pavarësisht se e dinte shumë mirë që kjo në vetvete është një punë “full-time”!
Kjo qasje vetë-kërkuese ndaj punës është pikërisht ajo që e shtyu Mogherinin dhe ekipin e saj.
Më në fund, iliberalizmi i qeverive që Lajçak shërbeu në Bratislavë duhet të jetë gjithçka, por jo një pikë shitje. Ai mbeti në post pasi kryeministri Fico duhej të jepte dorëheqje lidhje me vrasjen e gazetarit hulumtues, Jan Kuciak.
Në një rajon që lufton me sulme ndaj mediave nga zyrtarë të fuqishëm, veçanarisht në Serbi, emërimi i Lajçak do të dërgonte saktësisht mesazhin e gabuar, duke siguruar një ilustrim tjetër të asaj që qytetarët e Ballkanit e shohin si model të “dështimit të zyrtarëve të BE-së”.
Qëndrimi i tij në tregune punës është rezultat i një manifestimi të supozuar zgjedhor të reagimit qytetar kundër korrupsionit nën qeverinë që ai shërbeu – dy herë.
Qytetarët e Ballkanit Perëndimor meritojnë më mirë sesa mbetjet e diskredituara pa marrë parasysh se elita janë mësuar me këtë model.
Emërimi i Lajçak për të udhëhequr bisedimet Kosovë – Serbi, me çfarëdo aftësie – do të sinjalizonte mungesën e seriozitetit të BE-së për thellimin e drejtuesve dhe qytetarëve në Serbi, Kosovë dhe rajoni më të gjerë dhe do të tjetërsojë Priashtinën, duke bërë kështu që rifillimi i negociatave të dështojë. Ai gjithashtu do të pengonte seriozisht rigjallërimin e njoftuar së fundmi nga Bashkimi të politikës së zgjerimit.
Kështu vendet anëtare të BE-së duhet ta parandalojnë këtë emërim.
Kandidatët e tjerë:
Në vend që të zgjidhet Lajçak për të dhënë shfaqjen e angazhimit në këtë çështje, BE më parë duhet të përcaktojë parametrat e misionit dhe profilin e një të dërguari të ardhshpëm dhe të përcaktojë kushtet politike të rifilliomit të negociatave.
Vetëm atëherë duhet të konsiderojë edhe një listë të kandidatëve të mundshëm.
Së pari, një i dërguar i ardhshëm, ndryshe nga Borell duhet të vijë nga një shtet anëtar që e njeh Kosovën.
Së dyti, ata duhet të ngarkohen vetëm me negociatat Kosovë – Serbi. Do portofol që përfshin Ballkanin Perëndimor më të gjerë, dhe veçanarisht Bosnje – Hercegovinën, jo vetëm që do të ishte një tepricë. Kjo do të nënkuptonte lidhjen midis një marrëveshje Kosovë – Serbi dhe Bosnjes, që saktësisht ishte duke promovuar lideri serb, sekretar i Bosnjes, Milorad Dodik.
Ky është një sinjal veçanërisht i rrezikshëm pasi Dodik përsëri po mashtron hapur një referendum për ndarje i cili mbart me vete edhe spektrin e dhunës së përtërirë.
Qëndrimi dobët i BE-së në Bosnje qysh para mandatit të Lajçakut (po i zvogëluar më tej prej tij) e ka fuqizuar Dodikun të sillej pa kufizim.
Së treti, ajo ose ai duhet të jetë një negociator politik me peshë të rëndë dhe përvojë. Individi i përzgjedhur nuk do të duhet të ketë përvojë në Ballkan – në të vërtetë, duke pasur parasysh faktin se shumica e politikanëve evropianë me përvojë të thellë në Ballkan vijnë me bagazhe, qoftë edhe paragjykim etnik ose histori e dështimit politik.
Por i dërguari i ardhshëm duhet të ketë demonstruar gjykim dhe forcë të madhe, një mandat të qartë dhe të mbështetet nga një ekip i gjerë që përfshin ekspertë si për Ballkanin ashtu edhe për temat që do të jenë pjesë e një marrëveshje gjithëpërfshirëse në të ardhmen (ligji ndërkombëtar dhe kushtetues, të drejtat e pakicave, vetëqeverisja lokale, çështjet ekonomike dhe pronësore). /Lajmi.net/
